کامل ترین مؤمنین از جهت ایمان نیکوترین آنان از نظر اخلاق است  

 کافى 2 / 99، باب حسن الخلق، حدیث

حسن خلق دارای آثار و فواید فراوانی است. این آثار در دنیا و آخرت دیده می شود از جمله:

آثار دنیوی حسن خلق

الف:پیوندهای دوستی را محکم و پایدار می کند. پیامبرگرامی اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: «حُسْنُ الْخُلْقِ یُثَبِّتُ الْمَوَدَّة؛ خوشرویی دوستی را پایدار می کند».

ب:موجب آبادی سرزمین ها و طول عمر می گردد. امام صادق علیه السلام در این باره فرمود: «اِنَّ الْبِرَّ وَ حُسْنَ الْخُلْقِ یَعْمُرانِ الدَّیارَ وَ یَزیدانِ فِی الْاَعْمارِ؛ به درستی که نیکوکاری و خوش خلقی، سرزمین ها را آباد می کند و بر عمرها می افزاید».

ج:روزی را زیاد می کند. امام علی علیه السلام می فرماید:«فی سِعَةِ الْاَخلاقِ کُنُوزُ الْاَرزاقِ؛ گنجینه های روزی در نرمخویی و گشاده رویی است».

د:موقعیت اجتماعی انسان را بهبود می بخشد. همان حضرت می فرماید: «کَمْ مِنْ وَضیعٍ رَفَعَهُ حُسْنُ خُلْقِهِ؛ چه بسیار فرد بی مقداری که خوشرویی اش او را برتری بخشیده است».

و: مشکلات و ناهمواری های زندگی را هموار می سازد. همان امام فرمود: «مَنْ حَسُنَ خُلْقُهُ سَهُلَتْ لَهُ طُرُقُهُ؛ هرکس خلقش نیکو شد، راه های زندگی برایش هموار می گردد».

آثار اخروی حسن خلق

الف: موجب نیل به درجات عالی می شود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «اِنَّ الْعَبْدَ لَیَبْلُغُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ عَظیمَ دَرجاتِ الاخِرَةِ وَ اَشْرَفَ الْمَنازِلِ وَ اِنَّهُ ضَعیفُ الْعِبادَةِ؛ به درستی که بنده، در سایه خوش خلقی خود به درجات بزرگ و مقامات والایی در آخرت می رسد، با آنکه عبادتش ضعیف است».

ب: حساب را آسان می کند. امام علی علیه السلام می فرماید: «حَسَّنْ خُلْقَکَ یُخَفِّفِ اللهُ حِسابَکَ؛ اخلاقت را نیکو کن تا خداوند حسابت را آسان کند».

ج: آمرزش گناهان. امام صادق علیه السلام فرمود: «اِنَّ الْخُلْقَ الْحَسَنَ یُمیثُ الْخَطیئَةَ کَما تُمیثُ الشَّمْسُ الْجَلیدَ؛ به درستی که اخلاق نیکو لغزش ها را ذوب می کند همان گونه که آفتاب یخ را».

د: ورود به بهشت. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «اَکْثَرُ ما تَلْجُ بِهِ اُمَّتیَ الْجَنَّةَ تُقْوی اللهِ وَ حُسْنُ الْخُلْقِ؛ بیشترین امتیازی که امت من به سبب داشتن آن به بهشت می رود، تقوای الهی و خوش خلقی است.

کامل ترین مؤمنان

امام باقرعلیه السلام که شکافنده ى علوم و حقایق و بیناى به اسرار است در این زمینه مى فرماید :«إنَّ أکمَلَ المُؤمنینَ إیماناً أحْسَنَهُم خُلْقاً؛ کامل ترین مؤمنین از جهت ایمان نیکوترین آنان از نظر اخلاق است» (کافى 2 / 99، باب حسن الخلق، حدیث 1). معلوم مى شود بدون مکارم اخلاقى و حسنات نفسى، ایمان در وجود انسان ناقص و در مرتبه اى ضعیف است، و این نقص و ضعف را ارزش هاى اخلاقى درمان مى کند و ایمان را به برترین و کامل ترین درجه ى خود مى رساند.

مقرب ترین انسان در قیامت به پیامبر

پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «أقربُکُم مِنّى مَجلِساً یَومَ القِیامَةِ أحسنُکُم خُلْقاً وَخیرُکُم لاِهلِهِ؛ نزدیک ترین شما به من از نظر جایگاه در قیامت نیکوترینتان از جهت اخلاق و بهترینتان نسبت به خانواده اش مى باشد» (عیون اخبار الرضا:2 / 38، باب 31، حدیث 108؛ وسائل الشیعه: 12 / 153، باب 104، حدیث 15927). در روایتى دیگر فرموده است: «أقربُکم مِنّى غَداً فِى المَوقِفِ أصدَقُکُم لِلحَدِیثِ وَأدّاکُم لِلأمانَةِ وَأحسَنُکُم خُلُقاً؛ نزدیک ترین شما به من در قیامت راستگوترینتان در گفتار و اداکننده ترینتان نسبت به امانت و نیکوترینتان از نظر اخلاق است» (مجموعه ى ورام: 2 / 31؛ بحار الانوار: 74 / 152، باب 7، حدیث 83 ).

کمال ایمان

حضرت صادق علیه السلاممی فرماید: «أربعُ مَن کُنَّ فیه کَمُلَ إیمانُهُ وَإن کانَ مِن قَرْنِهِ إلَى قَدَمِهِ ذُنُوباً لَم یَنْقُصْهُ ذَلِک ، قالَ : وَهُو الصّدقُ وأداءُ الأمانةِ وَالحَیاءُ وَحُسنُ الخُلُقِ؛ چهار خصلت است اگر در کسى باشد ایمانش کامل مى شود، اگرچه از سر تا پایش گناهانى باشد، این گناهان چیزى از او نمى کاهد؛ فرمود: و آن چهار چیز: صدق و اداى امانت و حیا و حسن خلق است» (کافى: 2 / 99، باب حسن الخلق، حدیث 3 ؛ بحار الانوار: 68 / 374، باب 92، حدیث 3).

منابع :

 1. ارشاد القلوب دیلمی، ترجمه مسترحمی،

2.  زیباییهای اخلاق، استاد حسین انصاریان، ص 160-157،

3.  مقاله حسن خلق و سوء خلق، نوشته یاسر ناظم نیا،

تهیه و تنظیم : گروه حوزه علمیه تبیان